Fretilin Laiha Baze Legal Claim FSI Ilegal

Edition: 23 October 2007
DILI –Prezidenti Parlamentu Nasional, Fernando ‘Lasama’ de Araujo hatete, partidu Fretilin la iha baze fundamentu atu konsidera prezensa Forsa Stabilizasaun Internasional (FSI) iha Timor Illegal. Tanba prezensa FSI iha rai nee hetan konkordansia husi orgaun soberanu sira hotu inklui Parlamentu Nasional.

“Prezensa FSI nian legal, sira tama nonok deit mak illegal. Neduni, la iha fundamentu atu dehan prezensa FSI iha Timor illegal,” dehan Lasama ba jornalista sira iha uma fukun PN, Segunda (22/10).

Nia esplika katak prezensa FSI iha Timor estadu mak asina akordu nee. Nunee, Parlamentu Nasional primeiru lezislativa mos hasai ona rezolusaun para apoiu desizaun nebee mak estadu Timor halo ho Australia no Nova Zelandia. Neduni, prezensa sira nian nee legal.

Bainhira mak PN atu ratifika fila fali prezensa FSI iha Timor, nia dehan, PN sei estuda didiak atu ratifika akordu prezensa FSI iha Timor. Tanba, iha parte ida labele ratifika, maybe hadia buat nebee presija.

Nunee, iha tinan kotuk, Prezidenti PN reprezenta ona PN hodi asina akordu nee. “PN mos hasai ona rezolusaun hodi apoiu prezensa FSI iha Timor, neduni la presija halo ratifikasaun,” katak Lasama.

Bainhira mak FSI bele foti ain husi Timor, eis vice Ministru Estranjeiru tempu tranzisaun UNTAET nee hatete, bainhira povu nee hadomi malu ona no la iha violensia, FSI bele fila ona. Tuda malu nafatin, hanesan iha Ossu agora dadaun nee, madre sira mos ema baku arbiru deit nee FSI sei labele fila.

Iha parte seluk, polisia mos seidauk organizau ho didiak, neduni seidauk bele deside bainhira mak FSI fila ba nia rain. Kestaun problema nebee membru FSI halo hodi hasoru Timor oan, PN sei husu atu hadia no mos sei koalia ho Reprezentante Sekertariu Jeral ONU iha TL, Atul Khare no komandante FSI nian atu koalia konaba sira nia hahalok nebee ladiak.

Depois akontesementu FSI baku populasaun Quintal boot, ba dala barak, partidu Fretilin liu husi sesaun plenaria husu ba orgaun soberanu atu haruka FSI Australia foti ain husi Timor Leste. Tanba, bebeik ona involve turtura no violensia hasoru Timor oan.

“FSI Australia tenki sai husi Timor tanba sira halo interferensia politika interna iha TL nebee hatudu momos hanesan hatuun bandeira. Hatudu sira nia kultura foer,” dehan Domingos Sarmento liu husi konferensia imprensa iha uma fukun PN, foin lalais nee.

Membru bankada Fretilin, Marii Alkatiri mos hatete, iha tinan kotuk bainhira sei asume kargu Primeiru Ministru nia mak asina akordu. Maibe, depois sai tiha, sira nebee kampiaun demokrasia mak sai Primeiru Ministru la lori akordu FSI atu mai ratifika iha PN.

Nia hatutan, asaun nebee sira halo iha Same hodi oho membru Alfredo nee illegal no krimi. Neduni tenki hataan ba justisa. semak haruka oho mos krimi tenki hataan iha tribunal.

Antes nee, Alkatiri hatete katak prezensa FSI iha Timor atu defende politka AMP deit.

Iha fatin hanesan membru Parlamentu Nasional bankada Fretilin, Estanislau da Silva hatete katak nia la kestiona prezensa Forsa no Polisia internasional. Tanba segundu governu konstitusional sempre hatete katak presija FSI too periodu eleisaun. Neduni, depois eleisaun presija halo avaliasaun para haree lolos sei presija forsa internasional ka lae.

Avaliasaun nebee halo laos deit ba FSI maibe mos ba Polisia Nasoens Unidas para hatene lolos. Atu nunee, povu bele hatene lolos, sei lae povu haree katak rai nee okupadu husi forsa internasional.

Nunee, membru bankada Congressu Nasional Rekonstruksaun Timor Leste (CNRT) Pedro da Costa hatete, prezensa FSI iha rai laran atu kumpri mandatu ida nebee estadu foti. Tanba orgaun soberanu Timor mak husu sira nia prezensa, tanba see lae, povu iha nasaun nee agora dadaun moris iha dezestabilidade.

Nunee, Cecilio Caminha husi bankada CNRT hatete, dala barak ona membru PN levanta atuasaun FSI nain ba kestaun seguransa. Dala barak mos FSI halo turtura nebee halakon ema nia vida hanesan, tinan kotuk ema nain rua mate iha Pantai Kelapa, la hatene nia prosesu justisa too iha nebee. Iha Lafatik, Komoro, ema ida mate, iha Same Pouzada momentu atake grupu Alfredo halakon ema nain lima nia vida, seidauk tan konta ho violasaun seluk nebee sira halo.

Sira nia prezensa iha nee merese, maibe presija haree sira nia nia sistema atuasaun ba kazu ruma. dd