terça-feira, 24 de julho de 2007

Timor-Leste: Xanana abandona reunião com Ramos-Horta




Xanana Gusmão, presidente do Congresso Nacional de Reconstrução de Timor-Leste (CNRT), abandonou hoje a reunião da Aliança para Maioria Parlamentar (AMP) com José Ramos-Horta, disseram à agência Lusa fontes dos partidos envolvidos.

«A reunião correu muito mal», adiantou à Lusa o presidente de um dos quatro partidos que integra a AMP e que participou no encontro com o chefe de Estado timorense.

Nenhum dos participantes contactados pela Lusa quis comentar o que se passou na reunião, «porque já antes de começar se fez um acordo de ninguém dizer uma palavra sobre o que lá foi dito», explicou um dirigente da AMP.

O Presidente da República reuniu hoje, em separado, com a Fretilin, ao princípio da tarde, e com a AMP, ao final do dia, na tentativa de encontrar uma saída para o impasse pós-eleitoral quanto à formação do novo governo.

Na primeira reunião da tarde, «a Fretilin repetiu que está pronta para ser convidada a formar governo», afirmou à Lusa o vice-presidente do partido e membro do actual Governo, Arsénio Bano.

«Aceitamos, no entanto, que o Presidente da República fale outra vez com os outros partidos, sobretudo com o CNRT», acrescentou Arsénio Bano.

O ministro do Trabalho e Reinserção Comunitária declarou que a reunião da Fretilin com José Ramos-Horta «correu bem».

Três cimeiras de líderes partidários, realizadas por iniciativa de José Ramos-Horta nos últimos dez dias, não produziram uma solução para a formação do IV Governo Constitucional.

Segunda-feira, perante a falta de acordo dos partidos para a formação de um governo de «grande inclusão», José Ramos-Hortas lançou a proposta de a Fretilin e a AMP governarem cada uma em metade da legislatura.

A AMP reúne os quatro maiores partidos da oposição: o CNRT, a coligação do Partido Social-Democrata e da Associação Social Democrática Timorense (PSD/ASDT) e o Partido Democrático (PD), além de contar com o apoio político do Partido de Unidade Nacional (PUN).

A Fretilin venceu as legislativas de 30 de Junho sem maioria absoluta, com 29,02 por cento dos votos.

O novo parlamento reúne-se pela primeira vez a 30 de Julho.

Diário Digital / Lusa

24-07-2007 14:13:00

14 comentários:

Anónimo disse...

Que falta de decoro, então sem mais nem menos, abandona-se malcriadamente uma reunião com o PR?

Anónimo disse...

Era tão bom o estatuto anterior do quero, posso e mando, não era? Agora, habitua-te é apenas um dos muitos líderes. Sabes, é a vida. Quando a cabeça não tem juízo, o corpo é que paga, daí essa nervoseira que te levaram a abandonar a reunião...

Anónimo disse...

O português deste comentário está uma boa merda. Vamos lá pôr a escrita como deve ser:

Era tão bom o estatuto anterior do quero, posso e mando, não era? Agora, habitua-te és apenas um dos muitos líderes. Sabes, é a vida. Quando a cabeça não tem juízo, o corpo é que paga, daí essa nervoseira que te levou a abandonar a reunião...

Anónimo disse...

O PR parece nao ter lido a COnstituicao e seu artigo 106.

As eleicoes foram feitas e nao tendo uma maioria absoluta para goverrnar, o Pr so, digo so, tem que aplicar a letra o artigo 106 da Constituicao.

A meu ver o PR nao parece compriender que as eleicoes foram justas e que as normas da Constituicao mandam e manejam a Democracia da nacao Timorense.

Basta o PR ficar sentado e deixar os partidos entenderem-se e indigitar o PM contando os votos nas cadeiras parlamentares no dia 30 de Julho realizando assim a mandato da Constituicao Artigo 106 que suporta um governo formado pela representacao parlamentar em maioria.

Perceberam?

Anónimo disse...

Você é que não o leu ou se o leu não percebeu nada do que leu. E meta na cabeça que um PR não é um notário que apenas tem funções de carimbar o que alegadamente uns tantos entendem que ele tem de carimbar.

Aliás meta também na cabeça que um deputado representa a nação e está ao serviço da nação e não de quatro ou cinco ou seis chefes dos partidos deles ou não.

E que as votações no Parlamento são como os pêssegos, só se sabem se são doces ou amargos depois de os abrirmos e provarmos – e antes de abrir um pêssego e de se fazer uma votação parlamentar não se sabe qual é o seu desfecho.

E em Maio elegemos um Presidente da República não um bruxo ou um adivinho.

Anónimo disse...

Edition: 24 July 2007
Konaba Governu Foun PSD Simu Desizaun PR Horta
DILI – Prezidenti Republika, Jose Ramos Horta, sei deside atu forma governu foun iha semana nee laran. Aliansa Maioria Parlamentar (AMP) ou Fretilin mak forma depende ona ba desizaun Prezidente Repuiblika.
Tuir konstitusaun artigu 85 fo kompentensia Prezidente Republika atu foti desizaun ba formasaun governu futuru.
Prezidenti Partido Sosial Demokrata (PSD), Mario Viegas Carrascalao, hafoin partisipa iha inkontru final entre lider partido ho PR Horta iha Memorial Hall, Farol, Dili, Segunda (23/7), hateten katak PSD sei simu rezultadu final husi Prezidenti Republika Jose Ramos Horta atu fo partido Fretilin ou Aliansa Maioria Parlamentu (AMP) maka forma governu.
Mario haktuir, see desizaun katak forma governu grande inkluzaun maka PSD sei sai husi AMP no sai opozisaun iha parlamentu nasional.
“ Ami tur hamutuk deskuti iha konkordansia ba malu. Idak-idak kaer nia intrepretasaun. Nee duni fo ba PR maka disidi nee maka loos,” dehan Mario.
PSD kaer ona nia akordu katak see PR fo ba Fretilin lidera governu, maka AMP prontu sai opozisaun, ou PR fo ba AMP maka forma governu, AMP sei toma responsabilidade. Maibe atu hamutuk hodi hari governu grande inkluzaun diak liu PSD sai husi AMP no prontu sai opozisaun iha PN.
Iha parte seluk Prezidenti Partido Povu Timor, Jacob Xavier la iha solusaun husi enkotru nee tanba husi Fretilin kaer metin hakarak ukun no mos husi AMP mos hakarak ukun.
Jacob hateten, Prezidenti Republika mos la iha kbiit foti desizaun tanba sistema RDTL semi prezidensial, katak PR iha uitoan deit. Orgaun hotu-hotu iha idak-idak nia poder. Entaun iha enkontru nee PR fo nia suzestaun katak forma governu grande inkluzaun ou see lae Fretilin forma governu ho tinan rua ho balu nunee mos tinan rua ho balu nia laran sei fo ba AMP maka kaer fali. Nee sujestaun husi PR nian.
“Ami AD apoiu PR Horta nia sujestaun nebee fo ukun ba Fretilin tinan rua ho balu I nunee mos AMP ukun tinan rua ho balu,” dehan Jacob.
Tuir Jacob, iha enkontru horseik dada ba dada mai nebee rezultadu la iha, diak liu PPT wolk out husi enkontru nee.
Jacob mos husu ba PR katak see Fretilin ho AMP deskuti malu, diak liu sobu tiha Parlamentu Nasional hamosu eleisaun antisi pada. bre


Edition: 24 July 2007
Horta Husu Alfredo Infrenta Justisa
DILI–Prezidenti Republika, Jose Ramos Horta, husu ba komandante Polisia Militar Alfredo ReinadoAlves atu entrega kilat no infrenta justisa hodi hetan lia loos.
“Alfredo tenki entrega kilat hotu no infrenta lia loos no justisa,” hateten Prezidenti Ramos Horta hafoin reuniaun ho lider partidu politiku sira iha Memorial Hall, Farol, Dili, Segunda (23/7). Mesmu nunee, xefi estadu lakohi atu Forsa Seguransa Internasional atu tiru hasoru Alfredo ho nia grupu.
Tuir Horta, situasaun seguransa nebee akontese iha Domingu kalan la grave. Iha akontesementu nee, laiha kilat mak tarutu, maibe UNPOL, GNR ho forsa internasional mak lori gas air mata.
Horta apela ba populasaun Dili laran atu lalika halo dramatiku. Buat nebee mak akontese, nee propblema kiik oan. Polisia bele kontrola fila fali situasaun iha minutu sanolu too rua nolu nia laran deit.
Joven sira sunu roda no tuda dala barak. Maibe, Prezidenti husu atu lalika halo alarma tanba deit ema sunu roda no tuda.
Nia dehan, akontesementu nee iha rai barak mos hanesan. Diferensia mak polisia sira iha kapasidade atu kontrola situasaun ka lae. Maibe, agora polisia nia reasaun diak liu fali tempu uluk. dd



Edition: 24 July 2007
PSD Defende Konstituisaun Fretilin No Coment
DILI–Prezidente Konselho Nasional i Deputadu Eleitu Partidu Sosial Demokratiku (PSD), Zacarias Albano da Costa, hatete katak PSD sei la muda nia pozisaun hodi defende nafatin konstituisaun wainhira halo dialogu ho Prezidente Republika no Partidu Fretilin.
“Ami nia pozisaun klaru, katak solusaun iha prezidente rasik nia liman atu deside tuir konstituisaun. Ami la bele simu solusaun ida nebee halai ses hosi konstituisaun,” dehan Zacarias ba STL iha Acait, Dili, Domingu (22/7).
PSD hanoin katak solusaun nebee Partidu Fretilin propoin ses aan ona hosi konstituisaun. Tanba povu TL moris iha sistema demokratiku parlamentar.
Agora depois de TL halao tiha eleisaun no povu tomak fihir tiha partidu ida-idak i tansa partidu ida kahor fali ho partidu seluk. Ida nee kontra povu nia direiru no la tuir ona mandatu konstituisaun RDTL.
Nia realsa katak PSD sei la halo manobra oi-oin kontra lei nebee iha, maibe sei joga tuir konstituisaun nebe aprova rasik husi parlamentu maioritairu Fretilin.
Nia husu katak tansa tinan lima ba kotuk Fretilin aprova tiha lei i ikus fali Fretilin hetan minoria iha parlamentu sira muda joga fali oin seluk, ida nee la justu. Tanba TL nudar nasaun demokrasia foun no iha ona lei inan, nee duni partidu hot-hotu tenki tuir lei.
Wainhira STL halo konfirmasaun ba vice prezidenti Fretilin Arsenio Paixao Bano iha Memorial Hall, Farol-Dili, Segunda (23/7), nia rezeita fo komentariu.
“No Coment, laiha komentariu,” tenik Bano hodi hatudu ba Prezidente Lu-Olo.
Nunee mos prezidente Partidu Fretilin, Francisco Guterres Lu-Olo, dismente fo komentariu. Tuir Lu-Olo, situasaun agora buat hotu husu ba Prezidente da Republika. lj1



Edition: 24 July 2007
Horta Trai Konstituisaun Se Fahe Ukun Tinan 2.6 ba Fretilin ho AMP
DILI – Reuniaun ikus entre Prezidenti Republika ho lider partidu politiku atu forma governu laiha rezultadu positivu (deadlock). Neduni, Prezidenti Republika sei foti desizaun formasaun governu ihaKurta mai (25/7), bajeia ba nia direitu tuir konstituisaun RDTL.
Tuir fontes nebee besik liu partidu Aliansa Maioria Parlametar hatete, hahalok nebee mak Prezidenti Republika halo hanesan traisaun boot ba partidu politiku nebee mak fo apoiu ba Ramos Horta iha eleisaun prezidensial liu ba.
“Nee hanesan traisaun boot ba konstituisaun no povu rai nee, li-liu eleitor hirak nebee hili nia iha elisaun prezidensial,” dehan fontes nee ba STL iha Dili, Segunda (23/7).
Tuir nia, opsaunn Prezidenti Republika katak atu fahe poder kaer governasaun tinan rua ho balu ba Fretilin no tinan rua ho balu ba aliansi, nee la preve iha konstituisaun. Nee sinal katak Horta kontra no halo golpe ba konstituisaun. Tanba iha mundu laiha nasaun ida mak opta sistema nee.
Aliansi mos deklara katak bainhira Prezidenti Republika desidi atu forma governu grande inkluzaun, aliansi maioria parlamentar nebee kompostu husi partidu CNRT, Partidu Demokratiku (PD), Partidu Sosial Demokrata (PSD) ho Partidu Assosiasaun Sosial Demokrata Timorense (ASDT) rezeita atu involve aan iha laran.
Hafoin reuniaun, Prezidenti Republika Jose Ramos Horta hataten, dialogu sei kontinua. Tanba nee, ba oin, xefi estadu sei halo konsulta ho partidu sira.
“Kuarta feira mak foin hau foti desizaun,” dehan Prezidenti Horta hafoin reuniaun ho lider partidu politiku iha Memorial Hall, Farol, Segunda (23/7).
Desizaun nebee Xefi estadu sei foti fleksibilidade, tanba Parlamentu Nasional sei forma iha 30 Julhu. Sukat ho situasaun iha rai nebee seidauk hetan estabilidade ho diak, Prezidenti sei desidi buat nebee justu hodi laiha provokasaun situasaun. Neduni, desizaun nebee foti la sees husi grande inkluzaun, koligasaun ka unidade nasional.
“Hau hakarak Fretilin ho partidu aliansi tenki hamutuk,” nia haktuir.
Laos nee deit, tuir eis Primeiru Ministru no Minstru Negosio Estranjeiru katak ekonomia rai laran mos laiha mudansa, hodi nunee, programa tinan rua ho balu hotu-hotu tenki hamutuk para hametin estabilidade no lori ekonomia ba oin.
Prezidenti mos deklara katak sei laiha eleisaun antisipa. Tanba situasaun nasaun nian seidauk iha estabilidade. Tanba nee, forsa internasional ho UNPOL sei mantein nafatin iha nee. Instituisaun estadu seidauk metin. Neduni atu desidi semak ukun nasaun nee tenki tetu no sukat didiak.
“Labele halo desizaun ida nebee parte ida la simu,” Horta sublinha, hodi hatutan, nia garante katak desizaun nebee sei foti la sai husi konstituisaun. Tanba, Prezidenti Republika mak garante konstituisaun, needuni la bele viola fali. dd


Edition: 24 July 2007
Problema Alfredo Hanesan “Kerikil Dalam Sepatu”
DILI – Problema Major Alfredo Reinado Alves ho nia grupu la bele konsidera “halimar” hanesan kazu nebee laiha valor.
Haree husi fenomena nebee mosu iha rai laran hatudu momos katak problema Alfredo bele sai hanesan aitarak ka rai henek iha sapatu laran (kerikil dalam sepatu) estadu nee nian hodi lao ba oin, bainhira la iha seriedade husi estadu atu buka lalais solusaun ba problema nee.
Xefi Bankada PST, Parlamentu Nasional (PN), Pedro da Costa kasu lia hirak nee ba STL bainhira presta komentaria kona ba reasaun simpatizante Alfredo nian iha Dili laran, depois rona informasaun katak Major Alfredo ho nia grupu iha serku forsa Estabilidade Internasional (FSI) nian.
Nia dehan, kazu Alfredo aktual bele konsidera hanesan problema kiik nebee laiha ameasa ba estadu no soberania rai nee, tan nee, estadu Timor Leste tenki uza nia autoridade no kompetensia tomak hodi rezolve lalais problema nee, antes sai problema boot nebee influensia ba estabilidade nasaun nee nian.
Pedro komenta katak reasaun nebee mosu iha Dili, Sabadu no Domingu kalan hatudu katak Major Alfredo hetan apoiu makaas husi baze, tan nee bainhira estadu la importansia ba problema Alfredo bele influensia makaas estabilidade iha rai laran.
Nia dehan Apelu Prezidenti Repubika Jose Ramos Horta ba grupu Alfredo la bele lori kilat lao tun sae iha povu nia leet, nee diak. Maibe joven sira iha Dili laran ladun informadu kona ba informasaun nee, tanba nee mosu situasaun deskontroladu hanesan akontese iha kalan hirak nee. “Nee samada atensaun ida ba ukun nain sira atu la bele konsidera problema Alfredo nee kiik,” nia realsa.
Major Alfredo tuir nia iha apoiu popular, tan nee estadu tenki fo atensaun makaas ba kazu nee, atu nunee bele kria hikas situasaun hakmatek hodi lori dezlokadu nebee sei hela iha tenda okos oras nee.
Dialogu entre Komando F-FDTL, Estadu ho grupu Major Alfredo katak Pedro tenki alkansa lalais, atu nune bele realize ona paz no hakmatek iha rai nee.
Pedro hatete, kazu Alfredo bele sai pregu ba estadu timor Leste atu rezolve bainhira halo ligasaun ho ema liur ka estranjeiru. Tan nee oportunidade nebee ida tenki aproveita maximu atu ema seluk la bele aproveita konflitu iha rai laran hodi fahe povu nasaun nee.
“Se ida nee mak akontese, Timor Leste komesa lao dadauk ba estadu failadu. Hau husu povu nebee uluk terus hamotuk bele kontribui atu hakotu krizi nee liu husi problema Alfredo ho petisionariu,” nia espera.
Nia dehan kazu Alfredo bele sai movientu ida nebee fo espetativa ba mudansa iha nasaun. Se ida nee maka akontese bele hamosu problema foun iha rai laran, ida nee susar teb-tebes ba stadu nebee seidauk solidu atu rezolve. Maske nunee Pedro dehan estadu, governu no instituisaun nebee involve iha problema nee inklui Major Alfredo iha boa vontadi resolve problema hirak nee ho dialogu. Maske prosesu nee lao terde teb-tebes.
“Atu alkansa lalais, estadu tenki tegas foti desizaun. Ho nunee mak bele solusiona problema nee,” nia salienta.
Nunee mos ho fontes nebee lakoi fo temi naran, hatete krizi nebee mosu iha rai laran halo lider sira la brani atu presta deklarasaun kona ba asuntu importante nasaun nee li-liu kona ba kazu sensitivu Major Alfredo. Situasaun ida nee kuaze atu hanesan iha tempu okupasaun Indonesia nian, tanba nasaun nee la iha nia autoridade atu lei no ordem.
Nia hatete krizi politika no militar nee rezulta husi interese politika lider sira nian tanba deit atu hadau ukun husi Fretilin no domina riku soi povu nasaun nian. Iha tinan lima liu ba lider sira ladun interese atu kaer ukun, tanba rai nee laiha meus ekonomia ida sufisienti, maibe depois Fretilin funda rai nee ho ekonomia ida nee bele lori prosperiedade ba povu nasaun nee, ema barak komesa intersanti atu ukun no domina riku soi hirak nee.
Krizi politik nee tuir nia hanesan lisaun ida diak atu aprende. Iha kazu balu lolos tenki submete ba justisa mas to ohin loron, seidauk konsege tanba hetan protesaun husi lider sira balu. Kazu grupu Rai Los izemplu lolos tenki responde ba lei, tanba krimi mas too ohin loron libre husi justisa. Nunee mos ho kazu Alfredo. Maibe Alfredo hetan kartu salva konduta husi Prezidenti republika atu sirkula libre iha rai ho pistola.
“Hau dezkonfia lider sira joga iha sofrementu povu nasaun nee nian. Iha parte ida sira esforsu mas iha parte seluk sira mos halo oinsa povu nee kontinua moris iha lona okos,” nia komenta.
Grupu Major Alfredo tuir informasaun sai tiha ona husi Same, Distritu Manufahi, ba iha Distritu Ermera. Joven iha distritu Ermera tuir fontes balu haktuir katak halo ona movimentu makaas iha area neba, hanesan taka estrada ho fatuk no ai I sunu roda aat hodi impede forsa estabilidade Australia tama iha neba. din

Anónimo disse...

Acho que o anonimo 24 de Julho de 2007 17:54 tambem nao leu a Constituicao, ai vai, leia se faz favor e diga-me se compriendeu:


CAPÍTULO II
FORMAÇÃO E RESPONSABILIDADE

Artigo 106.º
(Nomeação)

1.O Primeiro-Ministro é indigitado pelo partido mais votado ou pela aliança de partidos com maioria parlamentar e nomeado pelo Presidente da República, ouvidos os partidos políticos representados no Parlamento Nacional.
2.Os restantes membros do Governo são nomeados pelo Presidente da República, sob proposta do Primeiro-Ministro.

Anónimo disse...

De todos os partidos e alianças parlamentares que concorreram às eleições a Fretilin ficou à frente, foi a força mais votada. Dê-lhe as voltas que quiser dar é sempre a Fretilin que deve ser convidada para formar governo.

E mesmo tendo a minoria no Parlamento, não se sabe agora - ninguém pode saber - qual o desfecho da votação desse programa de governo que lá apresente para apreciação pelos deputados.

É perante a votação da apreciação desse programa de governo que se devem tirar conclusões e nunca antes.

Até parece que estão com medo que a Fretilin apresente um bom programa para o governo da nação. Mas ninguém deve ter medo do juízo dos deputados. Deixem portanto a Fretilin formar governo - tem todo o direito por ter sido a mais votada - e deixem que no Parlamento os deputados apreciem o programa do seu governo.

A democracia tem regras e estas são as regras da democracia Timorense.

Anónimo disse...

E agora o que é que vai fazer o cabeça de abóbora? Outro golpe de estado?

Anónimo disse...

Os golpistas sao os da Fretilin como o nome mesmo diz (Frete Revolucionaria).

Diga se estou errado.

Anónimo disse...

Sera que perderam todos cabeca em Dili?

Presidente inventa um de 2.5 anos de governo para Fretilin e AMP.Se o governo nao serve dissolve-se conforme a Constituicao. Ou governa um ou outro.

Sera que o nosso Presidente depois de tanto poder na mao perdeu o Juizo?

Como pode um governar sem eleicoes?
Mesmo que um fosse PM reserva, um tinha que se demitir e o governo demitido. Se dar o caso de um morrer exatamente 2.5 anos entao o vice pode ocupar o seu lugar.

Mas parece-me que:
Xanana parece ver essa verdade toda e agora descobriu que o Horta afinal deve muito dinheiro e nao so, a Fretilin Maputo e Alkatiri mandou-o pagar indigitando Fretilin para governo.

Anónimo disse...

Claro que está errado. Quem desencadeou o golpe foi quem beneficiou dele - foi o Xanana e o Horta - e os comparsas desse golpe foram o Alfredo, o Salsinha, o tara, o Tilman e os partidos da oposição, com papel de destaque do PD. Issi sabe toda a gente, toda mesmo.

Anónimo disse...

Alguma vez se não tivesse havido golpe teríamos agora o Ramos-Horta como PR? Nem pensar! O PR continuaria a ser o Xanana.

Anónimo disse...

Entao, esta a dizer que o golpe foi da Fretilin!

Estou a ver! Ramos Horta estava no governo Fretilin, andou juntos com Alkatiri, Rogerio e Roque, e quando viu esses distribuirem armas teve medo e pediu ajuda a Xanana.

E quando Xanana veio com a rede clandestina apanhar os peixes, os mais finos escaparam e so o redondo, que de ja tanto enrolado pelos finos,ficou apanhado.

AH!! E' por isso que o mercado de Dili esta cheio de peixe podre.

Eu expilico, Voce Compilica: