quarta-feira, 1 de agosto de 2007

Timor Leste: Lasama Husu PovuTimor Fo Liman ba Malu

Edition: 31 July 2007
DILI – Prezidenti Parlamento Nasional periodu 2007–2012 Fernando Lasama de Araujo, husu ba komponeneti Timor tomak iha nasaun nee atu fo liman ba malu hodi servisu ba povu ho nasaun nee ba oin.

Prezidenti Parlamentu Nasional Lasama nebee manan votus 41 husi reprezentante Fretilin Aniceto Guterres ho votus 24 fo agradese ba povu Timor-Leste tomak, nebe maske moris iha susar nia laran, maibe tanba sira nia esforso tomak, liu hosi eleisaun parlamentar liuba, ohin loron Parlamentu Nasional nee, bele forma no hahu nia knar politika ba tinan lima mai.

Agradese mos ba Presidente da Republika RDTL, Governo Timor-Leste, UNMIT, UNPOL no Forsa Stabilizasaun Internasional, CNE, STAE, F-FDTL/PNTL, Igreija Katolika, Konfisaun relijioza seluk, media no agensia nasional no internasional sira seluk. Sira nee hotu, servisu makaas tebes iha eleisaun liuba, nebe lao ho susesu. Ho nune, prosesu demokratiku iha pais ida nee, bele lao ho diak.

La haluha, hau mos agradese ba eis Presidente Parlamento Nasional ho meza presidensial, eis membru Parlamentu Nasional periudu liuba, nebe iha situasaun difisil tebes, sira konsege halao nafatin sira nia servisu ho diak, no ramata sira nia mandatu ho susesu. Lider maximu jerasaun foun nee haktuir lia hirak nee liu husi Diskursu premeiru iha uma fukun PN Segunda, (30/7).

Konstituisaun RDTL fo funsaun ida nebe forti no as tebes ba Parlamentu Nasional hodi halao nia knar hanesan orgaun ida nebe soberanu tebes: kria fundasaun ba nasaun nian liu hosi produtu lei sira no fiskaliza lalaok governu nian.

Funsaun ida nee hanesan responsabilidade ida nebe sakral tebes, nebe Parlamentu Nasional tenki halo. Ho funsaun ida nee, Parlamentu Nasional, sai duni hanesan orgaun soberanu ida, orgaun povu nian, laos orgaun partidu ka grupu ida nian, hodi dezenvolve moris nasaun nian.

Tanba nee, hanesan Prezidente Parlamentu Nasional, hau sei esforsa makas hodi garante funsaun ida nee lao ho diak. Atu garante funsionamentu Parlamentu Nasional nee, buat diak nebe deputadu Parlamentu sira uluk husik hela sei halao nafatin. Maibe buat sira nebe seidauk halao, ka, lao la dun diak, tenki hadia liu hosi garantia funsionamentu buat hirak tuir mai nee. Parlamentu Nasional hanesan orgaun ida nebe iha dignidade tebes, nebe reprezenta interese nasional duke interese partidu, grupu ka individu ida nian. Parlamentu Nasional mos sei la sai hanesan porta vos governu nian. Parlamentu Nasional hanesan forum nebe reprezenta pluralidade demokratika no respeita liberdade ba espresaun.

Tanba nee, Prezidente Parlamentu Nasional sei tau an hanesan moderador ida nebe justu no fo ekilibriu, hodi garante prosesu hirak nee lao duni iha parlamentu nia laran. Garante direitu no fornese fasilidade nebe adekuadu ba lider opozisaun nian hodi halao nia knar hanesan governu sombra atu nune bele kontrola lalaok governu nian. Garante kompetensia deputadu/a sira nian tuir konstituisaun haruka kria kondisaun diak ba deputadu sira atu nune bele mantein sira nia kontaktu permanente ho povu. Ho kondisaun hanesan nee, sei garante ligasaun diak entre povu ho Parlamentu Nasional hodi tau interese povu nian iha prioridade ida nebe as tebes no hetan atensaun masimu. Garante separasaun poder entre orgaun soberanu sira atu nune ida-idak la bele intervein ba malu, hodi respeita nafatin interdependensia entre institusoens estadu nian.

Knar hanesan Prezidente Parlamentu Nasional nebe distintu deputadu sira hatur mai hau nia kbas, hau simu hodi asume responsabilidade ida nee, maske naha boot no todan tebes. Hanesan povu kiik no kiak nia oan nebe moris hamutuk ho povu, hau, sei la halai hosi naha todan nee. Hau simu responsabilidade boot ida nee, hanesan honra boot ida hosi povu, hodi hatutan lian povu nee nian ba nasaun no mundu tomak.

Nudar jerasaun foun, hau simu responsabilidade ida nee, tanba hau hatene, povu Timor-Leste hakarak duni iha mudansa ba moris nasaun nee nian. Povu, hahu hare ona jerasaun foun hanesan simbolu mudansa nian. Tanba nee, ho tulun Maromak, rai ho ahi no matebian sira, hau hamutuk ho deputadu tomak sei esforsa makas hodi dudu governu ida nebe atu forma mai, realiza duni mehi povu nian hodi bele moris ho hakmatek no diak. Ho nune, ita hakarak halo duni mudansa ba nasaun ida nee, hanesan eleitor sira hakarak, hanesan ezemplu, hakotu krize politika, sosial no militar nebe agora dadaun hanehan hela moris nasaun ida nee.

Maibe atu realiza mehi povu ida nee nian, presiza halo uluk reforma ba instrumentu baziku nebe iha atu bele favorese mudansa nasaun nee nian hanesan tuir mai nee, halo revizaun ba lei sira nebe la dun favorese ba dezenvolvimentu nasional Lori Parlamentu Nasional sai nudar promotor lei sira nebe bele garante moris povu nian, sai diak liu tan. Ba lei baziku sira nebe sai hanesan fundasaun nasaun nian no garante moris ema barak nian, tenki liu hosi prosesu konsensus ida nebe luan.

En korajen atu sistema justisa, nebe agora dadaun povu lamenta tebes, bele lao diak liu tan. Mehi sira nee hotu, sei la realiza bainhira nasaun ida nee moris nafatin hela iha instabilidade politika. Nune mos se entidade sosial no politika nasaun nee sei fila kotuk ba malu nafatin. Tanba nee, Parlamentu Nasional sei esforsa makas hodi kria mekanismu servisu hamutuk ho orgaun soberanu sira seluk (Presidente da Republika, Governo no Tribunal Rekursu) atu nune problema nasaun no povu nian tenki hetan solusaun lalais.

Parlamentu Nasional sei esforsa makas hodi suporta governu hodi hadia no halo koperasaun diak liu tan ho agensia nasional no internasional sira. Atu nune, dezenvolvimentu nebe hanesan dalan uniku hodi liberta povu nee, moris duni iha realidade povu nian. Nasaun nee nia moris mos presiza tebes involvimentu ativu instituisaun seluk hanesan NGO, Igreija no seluk-seluk tan. Tanba nee, hanesan Prezidente Parlamentu Nasional, hau sei garante ligasaun diak Parlamentu Nasional ho orgaun NGO sira, media, Igreija Katolika no konfisaun relijioza seluk no sira seluk tan.

Nune mos la haluha ba instituisaun ONU no Forsa Stabilizasaun Internasional, nebe hola parte signifikante tebes iha prosesu formasaun, stabilizasaun no dezenvolvimentu Timor-Leste, hahu hosi periodu uluk too loron oin mai. Tanba nee, husu nafatin komitmentu institusional ONU nian hodi bele ajuda garante stabilidade iha nasaun nee no ajuda dezenvolvimentu iha pais ida nee. Nudar Prezidente Parlamentu Nasional nebe mai hosi jerasaun foun, hau sei esforsu an makas hodi konkritiza duni hanoin Prezidente Republika konaba Parlamentu Juventude nian nebe esensial tebes ba vida demokratika nasaun nian.

“Molok hau taka hau nian diskursu nee, hau hakarak hatete buat ida. Ohin, bainhira eleisaun ba Prezidente Parlamentu nee ramata, hau ho hau nia kompañeru Aniceto Guterres, kandidatu Fretilin, hakat ba malu, fo liman ba malu no hakuak malu,”presta Lasama ho humildade.

Lasama haktuir, nudar jerasaun foun, ami nain rua, hau ho deputadu Aniceto Guterres, hatudu an nudar adversariu nebe diak, laos inimigu. Ami hakarak hatoo mensazen diak katak politika, laos atu kria inimigu, maibe atu hatudu katak ita respeita malu nafatin, maske hanoin la hanesan. Ho hahalok ida nee, hau husu atu ambientu ida nee, laos deit mosu iha Parlamentu. Maibe mos, sei reflete ita hotu nia hahalok ba pratika vida politika iha liur, iha ita nia sosiedade nia let. Hodi nune, ita bele garante paz, estabilidade no dezenvolvimentu nasaun Timor-Leste.

Maun alin sira, nasaun nee, so bele dezenvolve bainhira ita fo liman ba malu no hakuak malu ho dame maski politika la hanesan.

Nestemomentu Prezidenti Parlamentu eleitu nee maske kareta estadu PN ho numeru 1 prepara hela maibve Lasama seidauk uza tempu sei buka sofer privadu, nebe mai husi Lasama rasik. eis PN Lu-Olo akompanha Lasama husi husi gedung PN mai too iha liur antes sae kareta.bre

9 comentários:

Anónimo disse...

A Aliança dos Mafiosos Populistas no poder é uma anedota rasca.

Anónimo disse...

Imagine se todos os partidos tivessen uma igual percentagem. Quem iria governar?

Uma alianca seria a solucao, mas uma alianca de maioria absoluta.

AMP (Alianca com Maioria Parlamentar) tem o numero absoluto para governar, 37.

Fretilin nao pode governar porque so tem 21 cadeiras.

Leia a Constituicao artigo 106 para tirar duvidas.

Um beijo
ANA

Anónimo disse...

Mas não tiveram. Há é que encarar a realidade e deixar de ilusões. E a realidade é que a Fretilin venceu e teve mais de 20.000 do que o CNRT e por isso, e apenas por isso deve ser respeitado o voto popular. Em democracia é assim, ganha quem tem mais voto e não quem tem apenas esquemas mafiosos.

Anónimo disse...

Timor: Ramos Horta adia para sexta-feira indigitação novo PM
O Presidente da República de Timor-Leste, José Ramos Horta, adiou hoje para sexta-feira a indigitação do novo primeiro-ministro (PM).

O pedido de adiamento foi apresentado a Ramos Horta pela Fretilin e a Aliança para Maioria Parlamentar (AMP).

Diário Digital / Lusa

01-08-2007 8:01:00

Anónimo disse...

E onde é que se viu um partido vencedor como é a Fretilin arrefado da formação do governo? Não é assim nem na Austrália nem na INdonésia pois não? Porque é que havia de ser em Timor? Para fazer o frete aos australianos? Ora! Tenham mas é juízo.

Anónimo disse...

Alkatir quer ser PM a forca.

MOE LAIHA

Anónimo disse...

Sim com a força dos votos do povo a Fretilin quer indicar o PM e quer formar o governo. É assim em todas as democracias e mal dos líderes partidários que não respeitam o sentido do voto popular.

E se foi Alkatiri que a Fretilin escolheu é obrigação dele lutar para que o seu eleitorado não seja defraudado. É esta a obrigação de todos os líderes responsáveis, lutarem para cumprir com as promessas que fizeram ao povo.

Porque quem votou na Fretilin foram cidadãos Timorenses de pleno direito e têm a obrigação de exigir que se respeitem as regras democráticas.

Viva a democracia.

Anónimo disse...

Mal do Mari se tendo tido a maioria não quisesse governar. Ele não faz mais do que a obrigação de quem o elegeu. Deve ser ele a formar o governo. A vontade do povo é para se respeitar.

Anónimo disse...

Imagine se todos os partidos tivessen uma igual percentagem. Quem iria governar?

Uma alianca seria a solucao, mas uma alianca de maioria absoluta.

AMP (Alianca com Maioria Parlamentar) tem o numero absoluto para governar, 37.

Fretilin nao pode governar porque so tem 21 cadeiras.

Leia a Constituicao artigo 106 para tirar duvidas.

Um beijo
ANA